طبق اصل ۴۳ قانون اساسی ساعات کاری افراد باید به گونه‌ای باشد که فرد علاوه بر فعالیت شغلی، توان کافی برای خودسازی، مشارکت سیاسی و اجتماعی را داشته باشد. بنابراین در قانون کار مدت زمانی به عنوان مرخصی استحقاقی تعیین شده است تا کارگران و کارمندان بتوانند به امور شخصی خود نیز رسیدگی کنند.
مرخصی، حقی است که به کارگر یا کارمند اجازه می‌دهد در روزهای نوبت کاری خود، از حقوق و دستمزد کامل برخوردار باشد. این حق در قانون کار کشور به رسمیت شناخته شده و مورد تأکید قرار گرفته است. در ادامه به انواع مرخصی و به ویژه مرخصی استحقاقی می‌پردازیم. با ازتا همراه باشید.
مرخصی استحقاقی چیست؟
طبق ماده ۶۲ قانون مرخصی وزارت کار، مرخصی استحقاقی تعداد روزهایی از سال است که فرد مشغول به کار(کارگران، کارمندان دولت و کارکنان بخش خصوصی) می‌تواند در محل خدمت حاضر نشود و همچنان حقوق خود را دریافت کند.
این قانون شامل تمامی افراد شاغل میشود و به مرخصی سالانه نیز معروف است. میزان این مرخصی برای کارگران سالانه و فصلی متفاوت است و نحوه محاسبه آن نیز به شکلی دیگر انجام میشود.
مدت زمان مرخصی استحقاقی
طبق ماده 64 مرخصي استحقاقي سالانه كارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا يكماه است؛ به عبارت دیگر، دو روز و نیم در ماه است. و 26 روز در سال که با احتساب 4 جمعه در ماه به یک ماه میرسد. ساير روزهاي تعطيل جزء ايام مرخصي محسوب نخواهد شد. براي كار كمتر از يكسال مرخصي مزبور به نسبت مدت كار انجام يافته محاسبه ميشود. در ادامه قانون کار در ماده 65 آمده است که مرخصي ساليانه كارگراني كه به كارهاي سخت و زيان آور اشتغال دارند 5 هفته در سال و 3 روز در ماه مي‌باشد. استفاده از اين مرخصي، حتي الامكان در دو نوبت و در پايان هر شش‌ماه كار صورت مي‌گيرد. این نکته نیز قابل ملاحظه است که طبق ماده 66، كارگر نمي‌تواند بيش از 9 روز از مرخصي سالانه خود را ذخيره كند.
مرخصی استحقاقی کارگران فصلی
طبق ماده 68 ميزان مرخصي استحقاقي كارگران فصلي برحسب ماه‌هاي كاركرد تعيين ميشود. یعنی فردی که کمتر از یک سال فعالیت میکند، به نسبت مدت زمان فعالیتش مرخصی استحقاقی دریافت میکند.
نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی
طبق قانون وزارت کار، اگر کارگران از 30 روز مرخصی استحقاقی در طول سال استفاده نکنند، میتوانند 9 روز از مرخصی خود را برای سال آینده ذخیره کنند یا در انتهای سال هزینه آن را دریافت کنند. کارمندان فقط میتوانند 15 روز از مرخصی خود را ذخیره کنند و میبایست 15 روز دیگر را استفاده کنند.
مرخصی استحقاقی چند ساعت در ماه است؟
طبق قانون کار، هر کارگر در مشاغل عادی ماهانه ۲.۵ روز (60 ساعت) مرخصی استحقاقی دارد. این مقدار در طول یک سال به ۱۹۲ ساعت یا معادل ۲۶ روز (با احتساب چهار جمعه در هر ماه) میرسد.
آیا امکان تمدید مرخصی استحقاقی وجود دارد؟
بله. در صورت رضایت کارفرما، با دادن درخواست کتبی می‌توان درخواست تمدید مرخصی استحقاقی را داشت.
مرخصی حج چیست و نحوه استفاده از آن چگونه است؟
طبق ماده 67 هر كارگر حق دارد به منظور اداي فريضه حج واجب در تمام مدت كار خويش فقط براي يك نوبت يك ماه به عنوان مرخصي استحقاقي يا مرخصي بدون حقوق (در صورتی که مرخصی طلب نداشته باشد) استفاده نمايد
نحوه تمدید مرخصی استحقاقی
اگر نیروی کار بخواهد مرخصی استحقاقی خود را تمدید کند، باید درخواست کتبی خود را به کارفرما ارائه دهد. در صورت تایید و موافقت کارفرما، مدت زمان مرخصی جدید بلافاصله پس از پایان مرخصی قبلی محاسبه میشود. پس از پایان مرخصی استحقاقی یا در صورت عدم موافقت کارفرما با تمدید، کارگر موظف است به محل کار خود بازگردد.
نکات مهم در مورد مرخصی استحقاقی
ممکن است به دلایل مختلفی درخواست دریافت مرخصی استحقاقی شما از حالت عادی خارج شود. مثلا تصور کنید که قصد دارید یک ماه به سفر بروید، آیا میتوانید مرخصی استحقاقی یک سال خود را یک جا دریافت کنید؟ اگر برای دریافت مرخصی استحقاقی با کارفرما به مشکل برخوردید چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در این قسمت قرار است به این ابهامات پاسخ دهیم.
استفاده یکجا از مرخصی
استفاده یکجا از مرخصیاگر کارگری بخواهد مرخصی استحقاقی خود را به‌صورت یکجا استفاده کند با رضایت کارفرما، می‌تواند ۳۰ روز ( با احتساب ۴ جمعه هر ماه) مرخصی بگیرد.
فوت، بازنشستگی و از کار افتادگی کارگر
بر اساس ماده ۶۹ قانون کار، اگر شرایط خاصی مانند تعطیلی محل کار، از کار افتادگی، بازنشستگی یا فوت کارگر که منجر به فسخ قرارداد کاری میشود، رخ دهد کارفرما باید مطالبات مرخصی کارگر را به او یا ورثه‌اش پرداخت کند.
جابه‌جایی مرخصی
بر اساس ماده 69 قانون کار، امکان جا به جایی مرخصی در روزهای سال وجود دارد.
تعطیلات رسمی
روز ۱۱ اردیبهشت (روز کارگر) نیز جزء روزهای تعطیل رسمی محسوب میشود و جزو تعطیلات با حقوق محسوب میشود.
عدم توافق طرفین
در صورت بروز اختلاف بین کارگر و کارفرما در خصوص روزهای مرخصی، اداره کار تصمیم نهایی را خواهد گرفت.
ترک کار و استعفا
اگر کارگر بدون هماهنگی با کارفرما محل کار را ترک کند یا استعفا دهد، نمی‌تواند ادعایی روی مطالبات مرخصی استحقاقی خود داشته باشد.
بیماری در زمان مرخصی استحقاقی
اگر کارگر در زمان مرخصی استحقاقی بیمار شود، می‌تواند با ارائه مدارک پزشکی، مرخصی خود را به مرخصی استعلاجی تبدیل کند
اخراج کارگر در زمان مرخصی
اگر بر مدت زمان و نحوه استفاده از مرخصی بین کارگر و کارفرما توافق شده بود، کارفرما نمی‌تواند کارگر یا کارمند را به دلیل عدم حضور در محل کار اخراج کند. در صورت اخراج کارگر می‌تواند شکایت از کارفرما کند.
انواع مرخصی در قانون کار
انواع مرخصی در قانون کار تعریف شده که در ادامه برخی از آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
مرخصی استعلاجی
مرخصی استعلاجی باید توسط سازمان تأمین اجتماعی تأیید شود. طبق قانون محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی وجود ندارد و کارگر می‌تواند به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد، از این مرخصی استفاده کند. با این حال، این نوع مرخصی، چه کوتاه‌مدت و چه بلندمدت، تابع ضوابط و مقررات قانون تأمین اجتماعی است.
برای اینکه مدت مرخصی استعلاجی جزء سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب شود و مشمول پرداخت غرامت و دستمزد گردد، باید توسط پزشک معتمد، پزشک معالج یا کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی تأیید شود.
سقف مرخصی استعلاجی چهار ماه است، اما اگر پزشک معتمد و شورای عالی پزشکی آن را تأیید کنند و مرخصی به یک سال برسد و بیماری صعب‌العلاج باشد، بر اساس قانون مرخصی استعلاجی، کارگر بازنشسته میشود.
به یاد داشته باشید پس از اعمال مرخصی استعلاجی بر روی میزان حقوق دریافتی موظف هستید مالیات حقوقتان را نیز بپردازید. بدین منظور جدول مالیات حقوق 1403 را مطالعه کنید تا با جزئیات این موضوع آشنایی بیشتری پیدا کنید.
مرخصی ساعتی
مرخصی ساعتی بخشی از مرخصی استحقاقی است و از مقدار کل مرخصی استحقاقی کسر میشود. این نوع مرخصی برای انجام کارهای روزانه استفاده میشود و میزان آن در کارگاه‌ها و شرکت‌های مختلف متفاوت است. در برخی شرکت‌ها، استفاده از دو ساعت مرخصی ساعتی مجاز است، در حالی که در برخی دیگر این میزان می‌تواند تا ۵ یا حتی ۶ ساعت در روز باشد. در هر صورت، زمانی که مجموع مرخصی‌های ساعتی به ۸ ساعت برسد، به عنوان یک روز مرخصی استحقاقی محاسبه میشود.
افراد معمولاً برای انجام کارهای ضروری یا اداری که نیاز به مراجعه صبحگاهی دارد، از مرخصی ساعتی استفاده می‌کنند. نکته دیگری در مورد قانون مرخصی ساعتی این است که اگر در شرکتی افراد موظف باشند ساعات کاری روز پنجشنبه را در طول هفته جبران کنند و پنجشنبه به‌صورت توافقی تعطیل باشد، استفاده از مرخصی استحقاقی در طول هفته نباید بیشتر از مجموع ساعات کاری موظفی باشد.
اگر میزان مرخصی ساعتی بیشتر از کل مرخصی استحقاقی در طول ماه شود، به عنوان مرخصی بدون حقوق و کسر از کار محسوب میشود و کارفرما می‌تواند برای آن ساعات، بیمه پرداخت نکند. بر اساس ماده ۷۰ قانون کار، مرخصی کمتر از یک روز جزء مرخصی استحقاقی محسوب میشود.
در برخی ادارات و سازمان‌ها، عنوان «مرخصی کمتر از دو ساعت و سه ساعت» برای انجام کارهای ضروری کارگران تعریف شده است و اگر مدت زمان مرخصی بیشتر از آن شود، به عنوان یک روز کامل مرخصی محاسبه میشود.
مرخصی زایمان
طبق ماده یک قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده، مدت مرخصی زایمان برای زنان شاغل در بخش‌های دولتی و غیردولتی ۹ ماه تمام است.
همسران زنان شاغل نیز به‌علاوه مرخصی‌های استحقاقی، از دو هفته مرخصی اجباری (که به‌صورت تشویقی با استفاده از مزد ارائه میشود) از بدو تولد نوزاد برخوردار می‌شوند.
البته در بخش خصوصی و شرکت‌های مشمول قوانین صندوق تأمین اجتماعی، مرخصی زایمان ۶ ماه به زنان شاغل تعلق می‌گیرد و استفاده از مرخصی اجباری همسران آن‌ها تنها با تأیید کارفرما ممکن است. مرخصی زایمان جزء سوابق کار زن کارگر محسوب شده و در این مدت، سازمان مربوطه غرامت ایام بارداری را به بیمه شده پرداخت میکند.
کلام آخر
مرخصی برای همه کارکنان به عنوان یک حق عادی و ضروری شمرده میشود. مرخصی استحقاقی که حقوق همراه دارد، از جمله این مرخصی‌هاست که هزینه بیمه فرد در این دوره توسط کارفرما پرداخت میشود و روزهای غیبت نیز به عنوان روزهای کارکرد در سابقه کار فرد ثبت میشود.
یکی از اصلی‌ترین عوامل پیشرفت کسب و کارها، حفظ شادابی و طراوت روحیه کارکنان است. کارفرمایان باید به یاد داشته باشند که برای حفظ پویایی محیط کار، نه تنها در تأیید مرخصی کارکنان همراهی لازم را انجام دهند، بلکه در مواردی که نیاز به بازیابی قوای جسمی و روحی است، شرایط آسایش و راحتی را برای کارکنان فراهم آورند. جدول مالیات حقوقی 1403 در اینجا مشخص است.
بدون دیدگاه