مالیات به عنوان یک هزینه اجتماعی شناخته میشود که در کشورهای مختلف توسط دولت در برابر استفاده از امکانات و خدمات دولتی تعیین شده و از شهروندان اخذ میشود. در واقع دولتها با استفاده از مالیات پرداختی توسط شهروندان، منابع مالی مورد نیاز برای ارائه خدمات عمومی را تأمین میکنند. حسابرسی مالیاتی به عنوان بازوی قدرتمند دولتها به حساب میاید که با استفاده از آن میتوانند واحدهای تجاری و بنگاههای اقتصادی را مورد بررسی قرار داده و بر اساس شواهد و قوانین موجود مبلغ مالیات را برای هر کدام از آنها تعیین کنند. به همین دلیل در این مقاله با اهمیت و انواع حسابرسی مالیاتی آشنا شده و مراحل انجام و مزایای آن را مورد بررسی قرار میدهیم.
حسابرسی مالیاتی چیست؟
اگر بخواهیم یک تعریف ساده از حسابرسی مالیاتی ارائه دهیم باید گفت که فرآیند بررسی صحت اسناد و مدارک مالی کسب و کارها و نظارت بر نحوه رعایت قوانین مالیاتی است. در این حسابرسی، مالیات بر درآمد هر واحد تجاری مشخص شده و بهترین راههای قانونی برای پرداخت آن نیز ارائه میشود. بر اساس قانون این نوع حسابرسی باید در بازههای زمانی مشخص شده در قوانین مالیاتی اجرا شود.
به عبارت دیگر میتوان گفت که حسابرسی مالیاتی، نحوه رعایت اصول حسابداری و ثبت درآمد در کسب و کارها را بررسی کرده و صحت و مطابقت اسناد و مدارک بر اساس قوانین مالیاتی را تأیید میکند. کلیه سازمانها و کسب و کارها با اجرای این نوع حسابرسی بر فرایندهای مالی خود نظارت و آنها را تأیید کرده و همچنین از جریمههای مالی و مشکلات مربوط به آن پیشگیری میکنند.
حسابدار و حسابرس چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
حسابدار به شخصی گفته میشود که تحت استخدام یک سازمان یا شرکت حسابداری بوده و وظیفه دارد که حسابهای سازمان یا کسب و کار را در طول یک سال مالی ثبت کند. در واقع حسابدار با محاسبه درآمد و هزینههای سازمان، ترازنامه آخر سال مالی را تهیه و تدوین کرده و به حسابرس ارائه میکند. به همین دلیل یک حسابدار به منظور همکاری بهتر با حسابرس، لازم است که آشنایی کافی با دانش حسابرسی داشته باشد.
حسابرس شخصی است که به صورت مستقل یا تحت استخدام یک شرکت حسابرسی، صورتهای مالی یک سازمان یا کسب و کار را که توسط حسابداران تهیه شده، مورد بررسی ریزبینانه قرار میدهد و بررسی میکند که بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی تهیه شده و اشتباه در آنها وجود نداشته باشد. این موضوع باعث میشود که عملیات مالی در یک سازمان منظم شده و مالیات کمتری پرداخت نماید.
حسابرسی مالیاتی چه مزایایی برای شما دارد؟
هزینه مالیات، هزینهای است که همه سازمانها یا کسب و کارها باید به صورت قانونی و سالیانه پرداخت نمایند. با این حال حسابرسی مالیاتی برای هر سازمان و کسب و کار مزایایی به همراه دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد. از مهمترین مزایای حسابرسی مالیاتی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
پیشگیری از جریمه
حسابرس با بررسی و سنجش کمیت و کیفیت اطلاعات مالی مربوط به یک سازمان یا کسب و کار و همچنین با استفاده از راهحلهای قانونی به آنها کمک میکند تا با پرداخت مبلغ تعیین شده در برگ تشخیص مالیاتی در زمان مقرر، مشمول جریمه نشوند.
اطمینان از صحت مالیات پرداختی
حسابرس وظیفه دارد که صورتهای مالی و میزان درآمد و هزینههای ثبت شده یک سازمان یا کسب و کار را به دقت بررسی کرده و به این نتیجه دست پیدا کند که آیا مبلغ تعیین شده به عنوان مالیات متناسب با عملکرد سازمان بوده است.
برخورداری از معافیتها و تخفیفهای مالیاتی
یکی از ویژگیهای حسابرس این است که به صورت تمام و کمال با قانون آشنایی دارد؛ به همین دلیل با در نظر گرفتن سقف معافیتهای مالیاتی و استفاده از اطلاعات مالی کسب و کار میتواند راههای قانونی به منظور استفاده از تخفیفها و معافیتهای مالیاتی را شناسایی کرده و پیشنهاد کند.
جمعآوری اطلاعات معتبر از شرکت
بررسی حسابهای مالی کسب و کار و دسترسی به این اطلاعات باعث میشود که حسابرس بتواند یک دید جامع و کامل به مدیران شرکت به منظور تصمیمگیری صحیح در مورد فعالیتهای آینده بدون ایجاد شدن مشکل ارائه دهد.
انواع حسابرسی مالیاتی کداماند؟
میزان اهمیت و رتبه هر پرونده مالیاتی معیاری است که سازمان امور مالیاتی بر اساس آن نوع حسابرسی مالیاتی را تعیین میکند. البته این امکان نیز وجود دارد که با تشخیص مسئول حسابرسی، در هر مرحله از فرایند، نوع حسابرسی مالیاتی را تغییر داد. بر این اساس انواع حسابرسی مالیاتی به شرح زیر است:
حسابرسی اداری
برای مؤدیان مالیاتی کوچک و پروندهای که رتبه ریسک پایین دارند از این نوع حسابرسی استفاده میشود. در این نوع حسابرسی، مؤدی باید پس از دریافت ابلاغ برگ دعوت ارائه اسناد و مدارک تاریخی، در مدت زمان مشخص شده به همراه مستندات و دفاتر مورد نیاز به سازمان امور مالیاتی مراجعه کرده و مدارک را به حسابرس مالیاتی تحویل دهد. این نوع حسابرسی طولانی نبوده و نیاز به مراجعه حضوری به محل کار مؤدی ندارد.
حسابرسی میدانی
در صورتی که پرونده مالیاتی از اهمیت و رتبه ریسک بالاتری برخوردار باشد از حسابرسی میدانی استفاده میشود. در این نوع حسابرسی، مؤدی پس از دریافت ابلاغ برگ دعوت ارائه اسناد و مدارک تاریخی باید شرایط لازم برای حضور حسابرس یا حسابرسان مالیاتی را در محل کار فعلی فراهم کند. این نوع حسابداری از نظر زمانی طولانی بوده و نیاز به حسابرسی خبره و با تجربه دارد.
حسابرسی بازرسی
این نوع حسابرسی مالیاتی به منظور ارزیابی عوامل وابسته به امور اقتصادی و همچنین تعیین ریسک مؤدی انجام میشود. در این نوع از حسابرسی حجم، وضعیت، نوع و موقعیت اموال به منظور تکمیل اطلاعات مورد نظر مورد بررسی قرار میگیرد. با توجه به اینکه در این نوع حسابرسی تمرکز بر روی بررسی اظهارنامه مالیاتی نیست بلکه تمرکز گزارشات حسابرسی بازرسی بررسی و ارزیابی کیفیت مدیریت مالی شرکت ها است.
حسابرسی بازبینی
اصلیترین هدف این نوع حسابرسی، بررسی کیفی گزارش حسابرسی مالیاتی است. در این نوع حسابرسی در صورت لزوم حسابرس میتواند به مؤدی مراجعه کرد و در صورت نیاز پس از بررسی اسناد و مدارک، گزارش حسابرسی متمم یا برگ تشخیص مالیاتی صادر کند. در این نوع حسابرسی به راحتی میتوان تخلف احتمالی از سوی مأموران مالیاتی را تشخیص داد. . گزارشات حسابرسی بازرسی عبارتند از گزارش حسابرسی متمم با اصلاحی، گزارشات مربوط به تخلفات ماموران مالیاتی و…
مراحل انجام حسابرسی مالیاتی
حسابرسی مالیاتی فرایندی است که طی 8 مرحله به شرح زیر انجام میشود:
- مرحله اول: تعیین امکان انجام حسابرسی از طریق بررسی دفاتر کل، روزنامه و دارایی توسط حسابرس
- مرحله دوم: ارزیابی حجم معاملات، مبادلات و داراییهای سازمان یا کسب و کار توسط حسابرس
- مرحله سوم: انتخاب تعداد نیروی مورد نیاز و همچنین تعیین زمان لازم برای حسابرسی بر اساس حجم کار
- مرحله چهارم: ثببت کردن نتایج بررسی دفاتر کل، روزنامه، دفاتر قانونی و نرمافزارهای سازمان یا کسب و کار در کاربرگهای حسابداری همراه با شرح وضعیت
- مرحله پنجم: انتخاب روش دیگر در صورت تشخیص عدم کفایت اسناد و مدارک به منظور شفافسازی حسابهای سازمان مانند گرفتن تأییدیه از مدیریت به عنوان تضمینی برای صحت و اعتبار اطلاعات مالی ثبت شده در دفاتر
- مرحله ششم: بررسی دقیق و آزادانه کلیه اسناد و مدارک سازمان یا کسب و کار به منظور شناسایی تخلف و سرپیچی از قانون
- مرحله هفتم: ارائه گزارش در خصوص نتایج کار به مدیریت پس از بررسیهای انجام شده و ارائه مواردی مانند کشف تخلف یا اشتباهات به همراه توصیههای لازم برای اصلاح
- مرحله هشتم: تدوین گزارش نهایی حسابرسی مالیاتی انجام شده و ارائه کلیه ساعتها و هزینههای ایاب و ذهاب مربوط به تیم خدمات حسابرسی به صورت مکتوب به مدیریت سازمان یا کسب و کار
مدارک حسابرسی مالیاتی
یک سری اسناد و مدارک وجود دارد که باید به منظور حسابرسی مالیاتی توسط سازمان یا کسب و کار مورد نظر در اختیار حسابرس قرار بگیرد. حسابرس قبل از شروه فرایند باید یک نامه کتبی به مدیران و مسئولان سازمان ارسال کرده و دسترسی کامل به مدارک و اسناد زیر را درخواست کند:
- کلیه دفاتر حسابداری مربوط به سال مالی مورد نظر برای حسابرسی
- رونوشت ترازنامه، صورتهای سود و زیان، اظهارنامه و تاریخ تحویل به اداره مالیات
- کلیه مدارک و اسناد ارسال شده به اداره مالیات تحت عنوان اسناد حسابرسی
- فهرست کلیه معاملات انجام شده در طول سال مالی مورد نظر همراه با سود و زیان و مالیات تعیین شده
- اسناد و مدارک مربوط به پرداخت حقوق و دستمزد، بیمه به همراه شماره قبوض پرداختی و مالیات تعیین شده
- اسناد مربوط به واردات و صادرات به همراه جزئیاتت مانند نام فروشنده یا خریدار، نوع کالا، مجوزهای گمرکی، مبالغ پرداختی و دریافتی همراه با تاریخ دقیق
- جزئیات مالیات درآمد و معافیتهای مالیاتی
- فهرست قراردادهای اجاره یا خرید به همراه جزئیات دقیق مانند مبلغ، تاریخ و طرف قرارداد
- اسناد مربوط به کلیه خسارتها در طول سال مالی مورد نظر
- صورتحساب مربوط به گردش مواد اولیه و کلیه کالاها
حسابرس پس از دسترسی به اسناد و مدارک اشاره شده، همه آنها را با دفاتر قانونی، روزنامه و دفاتر کل تطبیق داده و در نهایت در گزارش خود مستنداتی در مورد ترازنامه، صورت درآمدی، گردش نقدی و تغییرات حقوق صاحبان سهام ذکر کرده و به مدیریت سازمان یا کسب و کار ارائه میکند.
تفاوت حسابرسی مالیاتی با حسابداری مالیاتی
در مورد حسابداری مالیاتی باید به این موضوع اشاره کرد که در آن حسابدار به صورت اختصاصی در حوزه ثبت صورتحسابها و گزارشهای مالیاتی مانند تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی، محاسبه مالیات، تهیه صورت مغایرت بانکی، محاسبه مالیات بر درآمد، ارائه راهکارها و مشاوره مالیاتی، رسیدگی به سوابق و مشکلات مالیاتی و… فعالیت میکند. در نقطه مقابل حسابرس مالیاتی وظیفه دارد که اسناد و مدارک تهیه شده توسط حسابدار را مورد بررسی و نظارت قرار داده و بر اساس قوانین مالیاتی صحت و سلامت آنها را تأیید کند.
در حسابرسی مالیاتی چه بخشهایی مورد بررسی قرار میگیرند؟
از بخشهای مهم و اصلی که در حسابرسی مالیاتی یک سازمان یا کسب و کار مورد بررسی قرار میگیرند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
دارایی ثابت
نوعی از دارایی است که بخشی از سرمایهگذاری و اموال سازمان بوده و مهمترین ویژگی آن به دنبال داشتن منافع اقتصادی برای سازمان است. به همین دلیل یکی از بخشهای مهم که در حسابرسی مالیاتی آورده میشود، دارایی ثابت است.
درآمد و هزینه
اصلیترین معیار تعیین مالیات پرداختی هر سازمان یا کسب و کار، درآمدها و هزینههای آنها است. بیشتر بودن درآمد نسبت به هزینهها به این معنی است که سازمان در حال کسب سود است؛ به همین دلیل مالیات بر حسب میزان سود محاسبه میشود. در صورتی که میزان درآمد از هزینهها کمتر باشد به این معنی است که سازمان یا کسب و کار زیانده بوده و در شرایط خاص از پرداخت مالیات معاف میشود. به همین دلیل یکی از ترفندهای برخی کسب و کارها برای فرار از پرداخت مالیات، زیانده نشان دادن کسب و کار است. حسابرسان مالیاتی به راحتی میتوانند این موضوع را از طریق بررسی اسناد و مدارک شناسایی کنند.
مطابقت ترازنامه با دفاتر و صورتهای مالی
یکی از بخشهای مهم که در حسابرسی مالیاتی در یک سازمان یا کسب و کار مورد بررسی قرار میگیرد مطابقت دفاتر و صورتهای مالی با ترازنامه است.
حقوق و دستمزد
در حسابرسی مالیاتی، حقوق و دستمزد کارکنان با هدف بررسی میزان مطابقت پرداخت حقوق و دستمزد با مالیات تعیین شده صورت میگیرد. از دیگر بخشهایی که در انواع حسابرسی مالیاتی مورد بررسی قرار میگیرد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهای تمام شده کالا و خدمات
- تعدیلات سنواتی
- تخمین خسارتهای شعب و نمایندگیها
- گردش موجودی کالا
- مالیات تکمیلی
- معاملات خارج از شرکت
- صادرات و واردات
نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی
در تصویر زیر یک نمونه از گزارش حسابرسی مالیاتی را مشاهده میکنید که در آن و در مرحله آخر، حسابرس کلیه ساعات و هزینههای ایاب و ذهاب را جمعبندی کرده و به مدیریت کسب و کار ارائه داده است.
در تصویر زیر برگه تأییدیه مدیران در ارتباط با حسابرسی مالیاتی را مشاهده میکنید؛ پس از اینکه دفاتر و اسناد مالی و حسابداری بررسی شد، حسابرس باید گزارش نهایی خود را نحت نظر مدیریت تنظیم کرده و مدیریت طی یک نامه مانند تصویر زیر موافقت خود را با گزارش اعلام کند.
نتیجه گیری
یکی از وظایف مهم مدیریتی در سازمانها و کسب و کارها، حسابرسی مالیاتی است؛ زیرا عدم شفافیت در حسابهای مالی میتوان جریمههای سنگینی به دنبال داشته باشد. با توجه به متعدد و پیچیده بودن قوانین مالیاتی، سازمان و کسب و کارهای مختلف میتوانند با استفاده از خدمات حسابرسی مالیاتی، کلیه مدارک و اسناد مالی خود را به منظور تطابق با استانداردها و قوانین مالیاتی و شناسایی هرگونه نقص و ایراد مورد بررسی قرار دهند. این کار باعث میشود به مشکلات موجود در اسناد و مدارک پی برده و با اصلاح کردن آنها از پرداخت جریمه مالیاتی جلوگیری نمایند.
سوالات متداول
حسابرسی مالیاتی چیست؟
به فرایند بررسی صورتهای مالی و اظهارنامه مالیاتی یک سازمان یا کسب و کار توسط حسابرسان و نظارت بر شیوه انجام قوانین و مقررات مالیاتی گفته میشود.
در گزارش حسابرسی چه اطلاعاتی وجود دارد؟
درآمدها، هزینهها، داراییهای ثابت، حقوق و دستمزد و تطابق صورتهای مالی با ترازنامه اطلاعات موجود در گزارش حسابرسی هستند.
مهلت انجام حسابرسی مالیاتی
حسابرسی مالیاتی در یک کسب و کار باید همزمان با ارائه اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی یا حداکثر 3 ماه پس از ارسال اظهارنامه، انجام شود.
حسابرسی مالیاتی در ایران چگونه انجام میشود؟
سختگیریهای سازمان امور مالیاتی و لزوم انجام حسابرسی مالیاتی شرکتهای پیمانکاری، بیمه، ساختمانی و… باعث شده که حسابرسی مالیاتی در ایران از اهمیت زیادی برخوردار شود و شرکتهای مختلفی این خدمات را به کسب و کارهای مختلف ارائه کنند.
بدون دیدگاه