مرخصی استعلاجی چیست؟

مرخصی استعلاجی، یکی از حقوق مهمی است که برای کارمندان و کارگران تعریف شده تا در صورت بروز بیماری و نیاز به استراحت، از آن استفاده کنند. در این متن، قوانین مربوط به این نوع مرخصی، از جمله شرایط مورد نیاز برای دریافت آن و مدت‌های مجاز، به تفصیل بررسی شده است.

این اطلاعات می‌تواند به کارمندان کمک کند تا حقوق و مزایای خود را بهره‌مند شوند و با مفاد قانونی مربوطه آشنا شوند. در زمانی که فرد نیاز به استراحت و درمان دارد، مرخصی استعلاجی ابزاری مهم برای حفظ سلامتی و بهبود وضعیت جسمی و روحی اوست. مرخصی استعلاجی، با توجه به قوانین مربوطه، به شرطی که شرایط لازم برآورده شود، از جمله داشتن گواهی پزشک معتبر، به کارمندان اجازه می‌دهد تا در زمان بیماری و درمان، به استراحت و بهبود خود بپردازند.

قوانین و مقررات مربوط به مرخصی استعلاجی در قانون کار و تامین اجتماعی، سعی در تأمین مصالح کارمندان و کارگران دارند. این امر با تأکید بر حقوق افراد در زمان بیماری و نیاز به استراحت، به وضوح نمایان است.

با توجه به اینکه مرخصی استعلاجی یکی از اصولی‌ترین حقوق کاری است که به افراد تعلق می‌گیرد، آشنایی با شرایط وضع شده برای استفاده از این حق از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در نهایت، این حق، نقش مهمی در حفظ سلامتی و بهبود فردی دارد و از این رو، لازم است که افراد به آن با دقت و توجه نیازمندی‌های خود را برآورده کنند.

در این مقاله، گروه اَزتا سعی کرده است تا به تمامی ابهامات شما در این زمینه پاسخ دهیم.

مرخصی استعلاجی چیست؟

یکی از انواع مرخصی‌های کاری، مرخصی استعلاجی است که برای کارمندان و کارگران تعریف شده است. در شرایطی که کارمند به دلیل هرگونه بیماری جسمی و روحی نتواند در محل کار حضور پیدا کند، میتواند از این نوع مرخصی استفاده کند.. در زمان مرخصی استعلاجی، در صورتی که یکی از شرایط زیر را داشته باشید می‌توانید غرامت بگیرید.

• کسانی که زیر پوشش بیمه و به دلیل حوادث ناشی از کار و غیر کاری یا بیماری در حال درمان هستند.
• اگر بیمه‌شدگان به دلیل بیماری و با توجه به گواهی پزشک، نیاز به مراقبت و استراحت مطلق یا بستری شدن داشته باشند، از شرایط استعلاجی پزشکی بهره‌مند می‌شوند. همچنین، این افراد باید در تاریخ اعلام بیماری در حال انجام کار باشند و یا در مرخصی استحقاقی به سر برده باشند.
• جانبازان انقلاب که حتی بدون بستری شدن در بیمارستان به دلیل بیماری‌های عادی نمی‌توانند به فعالیت کاری خود ادامه دهند.
• اشخاصی که به خاطر بیماری ابتدا به صورت سرپایی تحت درمان باشند و سپس بستری می‌شوند.
• اشخاصی که در بیمارستان به دلیل بیماری عادی بستری شده‌اند.

مرخصی استعلاجی چند روز است؟

طبق ماده 59 قانون کار تامین اجتماعی، هیچ محدودیتی برای دریافت این نوع مرخصی تعیین نشده است، اما بسیاری از شرکت‌ها قوانین داخلی خود را برای استفاده از آن تعیین کرده‌اند. با توجه به قوانین اداره کار، اگر مدت مرخصی کمتر از 7 روز باشد یا تعداد روزهای استعلاجی در سال به 15 روز نرسد، فقط گواهی پزشک کافی است.

اما اگر نیاز به استراحت بیشتر باشد (بین 15 تا 60 روز)، گواهی پزشک معتمد تأمین اجتماعی لازم است. و اگر بیماری به گونه‌ای جدی باشد که نیاز به بیش از 60 روز استراحت داشته باشید، تصویب شورای پزشکی تأمین اجتماعی الزامی است.

مرخصی استعلاجی در قانون کار و تامین اجتماعی

قانون کار و تامین اجتماعی تمامی تلاش خود را می‌کند تا قوانین مرخصی استعلاجی به نفع کارگر و کارمند باشد. از همین رو قوانین زیر در خصوص این نوع مرخصی وضع شده است.

• ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، بیماری روحی و جسمی را به عنوان یک وضعیت جسمی یا روحی تعریف می‌کند که افراد را از انجام کار باز می‌دارد.
• اگر بیماری فرد به دلیل کار نباشد و بیش از 3 روز طول بکشد، پرداخت مرخصی از روز چهارم به عهده تأمین اجتماعی می‌افتد و کارفرما فقط باید حقوق 3 روز اول را پرداخت کند. هر کارگر می‌تواند فقط یک بار در سال از 3 روز مرخصی استعلاجی با پرداخت حقوق توسط کارفرما استفاده کند.
• ماده ۷۴ قانون کار مرخصی استعلاجی را به عنوان بخشی از سابقه کار فرد در نظر می‌گیرد و در زمان بازنشستگی نیز به عنوان یکی از معیارها برای محاسبه مزایای بازنشستگی استفاده می‌شود.
• با توجه به ماده ۶۲ قانون تامین اجتماعی، افراد در زمان مرخصی استعلاجی می‌توانند بخشی از حقوق و دستمزد خود را دریافت کنند. به همین منظور باید مدارکی مانند گواهی پزشک معتمد و درخواست مربوطه به دفتر تامین اجتماعی ارائه شود.
• زنان شاغل که در دوران بارداری خود هستند، امکان استفاده از مرخصی زایمان به مدت 6 ماه وجود دارد. این نوع مرخصی شامل 3 ماه قبل از زایمان و 3 ماه پس از آن می‌شود. اما باید توجه داشت که حتماً باید 3 ماه از این مرخصی بعد از زایمان باشد.
• جراحی و عمل های زیبایی مشمول دریافت مرخصی استعلاجی نمیشود.

حقوق و مزایا در مرخصی استعلاجی

در زمان مرخصی استعلاجی، حقوق و مزایای کارگران تا یک سال شامل موارد مختلفی از جمله حقوق ثابت، فوق‌العاده مناطق کمتر توسعه‌یافته، فوق‌العاده‌های مستمر، کمک‌هزینه‌های عائله‌مندی و اولاد و بدی آب‌وهوا می‌شود.

اگر مرخصی استعلاجی فرد بیش از یک سال به طول انجامد، فقط حقوق ثابت به همراه فوق‌العاده ایثارگری و کمک‌هزینه اولاد پرداخت می‌شود، و سایر موارد دیگر از پرداخت ماهانه کاسته خواهد شد. تمامی این حقوق و مزایا به عنوان غرامت دستمزد و از سوی صندوق تامین اجتماعی پرداخت می‌شود. در برخی شرکت‌ها، کارفرما به صورت داوطلبانه ممکن است مبالغی را به کارکنان خود پرداخت کند، اما این موضوع کاملاً اختیاری است  و کارفرما به هیچ وجه موظف پرداخت غرامت به فرد بیمار نیست. همچنین، مرخصی استعلاجی مانند مرخصی زایمان جزو سابقه کار محسوب میشود.

توجه داشته باشید که حقوق و دستمزد کارگر میبایست فارغ از نوع قرارداد کاری کارگر به او پرداخت شود.

علاوه بر مرخصی استعلاجی، بیمه استعلاجی نیز وجود دارد که در شرایط خاصی برای فرد ارائه می‌شود. برای اینکه فرد مستحق بیمه استعلاجی باشد، ابتدا باید دارای بیمه باشد.

در این حالت، اگر فرد به بیماری مبتلا شود، دستمزدی که طبق قوانین مرخصی استعلاجی باید دریافت کند، به‌عنوان بیمه استعلاجی پرداخت می‌شود. این موضوع توسط سازمان تأمین اجتماعی تأیید شده و در طول این دوره، علاوه بر حقوق، روزهای مرخصی فوری استعلاجی نیز به سوابق بازنشستگی فرد اضافه می‌شود.

 

نحوه محاسبه حقوق مرخصی استعلاجی تامین اجتماعی

محاسبه غرامت دستمزد ایام بیماری بیمه‌شدگان بر اساس حقوق یا درآمد روزانه آن‌ها قبل از بروز بیماری صورت می‌گیرد. برای دریافت این نوع غرامت، باید اصل دفترچه درمانی و گواهی پزشکی معتبر را به شعبه سازمان تامین اجتماعی ارائه داد. حقوق مرخصی نیز به صورت زیر محاسبه می‌شود.

• اگر کارگر فرزند یا همسر یا پدر و مادر تحت تکفل  داشته باشد، سه چهارم آخرین حقوق روزانه او پرداخت می‌شود.
• اگر کارگر همسر یا فرزند یا پدر و مادر تحت تکفل نداشته باشد، دو سوم آخرین حقوق روزانه او پرداخت می‌شود.
• اگر کارگر غیرمتکفل بوده و برای درمان بستری شده باشد، نصف آخرین مزد یا حقوق روزانه او پرداخت می‌شود.
• اگر کارگر بیماری داشته اما بستری نشود، غرامت دستمزد از روز چهارم محاسبه و پرداخت می‌شود.

زمان واریز حقوق استعلاجی توسط تامین اجتماعی، پس از ارسال لیست بیمه توسط کارفرما به اداره بیمه، طی 10 الی 15 روز بعد است و مسئول مربوط آن را بررسی می‌کند. سپس اطلاعات به واحد حسابداری ارجاع داده می‌شود تا سند واریزی صادر شود. بعد از صدور سند واریزی، وجه مربوطه به حساب افراد مرخصی استعلاجی واریز می‌شود.

مراحل گرفتن مرخصی استعلاجی

یک نکته مهم درباره گرفتن مرخصی استعلاجی این است که عموماً این نوع مرخصی، مثل مرخصی ازدواج مدت مشخصی ندارد. برای دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری ابتدا باید گواهی پزشکی مرخصی استعلاجی خود را به شعبه تامین اجتماعی ارائه کنید. در مرحله بعدی، گواهی مرخصی پزشکی بر اساس مدت استراحت بیمه‌شده توسط مراجع مربوطه تایید می‌شود. میزان استراحت فرد به سه دسته تقسیم می‌شود.

• اگر مدت استراحت بیمه‌شده در هر نوبت کمتر از 7 روز باشد یا در طول سال کمتر از 15 روز باشد، تایید آن توسط پزشک معالج کافی خواهد بود.
• اگر مدت استراحت بیش از 15 روز در سال و کمتر از 60 روز باشد، نیاز به تایید پزشک معتمد سازمان است.
• اگر مدت استراحت فرد بیش از 60 روز در سال باشد، باید به تایید شورای پزشکی تامین اجتماعی برسد.

در چه مواقعی حقوق مرخصی استعلاجی به فرد پرداخت نمی‌شود؟

در صورتی که مرخصی استعلاجی شامل یکی از موارد زیر شود، حقوق به آن تعلق نمی‌گیرد.

• مرخصی برای انجام عمل زیبایی
• دریافت حقوق و مزد خود در دوران بیماری
• از کارافتادگی کلی بیمه‌شده

در صورت عدم موافقت کارفرما با مرخصی استعلاجی چه باید کرد؟

از آن جایی که مسئولیت پرداخت حقوق در مدت مرخصی استعلاجی به عهده کارفرما نیست، کارفرما نمی‌تواند با مرخصی استعلاجی مخالف کند و با تایید پزشک معتمد یا شورای پزشکی تامین اجتماعی، فرد نیازی به تأیید کارفرما برای مرخصی ندارد. رد کردن مرخصی استعلاجی توسط کارفرما خلاف قانون است و می‌توانید از طریق سازمان تامین اجتماعی برای دریافت این نوع از مرخصی اقدام کنید. در چنین شرایطی دریافت تایید از سازمان تامین اجتماعی، تنها راه شکایت از کارفرما است.

نتیجه گیری

جزئیات مربوط به مرخصی استعلاجی همیشه جزو دغدغه های مهم کارمندان است. در این مقاله دریافتیم که اگر کارمند تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی باشد میتواند از کلیه امتیازات قانونی که بیمه تامین اجتماعی در اختیار او گذاشته است بهره مند شود.

اگر کارفرما هستید و عضوی از مجموعه شما مرخصی استعلاجی دریافت کرده است حتما به نحوه محاسبه آن دقت کنید. در صورت نیاز میتوانید از شرکت حسابداری ازتا جهت دریافت مشاوره برای انجام محاسبات مرخصی استعلاجی با شماره 90004656 تماس حاصل فرمایید.

سوالات متداول

• مرخصی استعلاجی در ماه چند روز است؟

مرخصی استعلاجی بدون مدت زمان مشخصی است. زیرا زمان بیماری مشخص نیست و تایید پزشکان معتمد یا سازمان تامین اجتماعی الزامی است. برای مرخصی‌های کمتر از سه روز حقوق توسط کارفرما و در صورت بیش از آن، غرامت دستمزد از سازمان تامین اجتماعی دریافت می‌شود.

• در صورت عدم موافقت کارفرما با مرخصی استعلاجی چه باید کرد؟

کارگران و کارمندان نیازی به تایید کارفرما برای مرخصی استعلاجی ندارند و تنها کافیست پزشک معتمد تامین اجتماعی، مدارک پزشکی فرد را تایید کند. مخالفت کارفرما با مرخصی استعلاجی خلاف قانون کار است.

• آیا مرخصی استعلاجی با حقوق است یا بدون حقوق؟

اگر مرخصی شامل سه مورد مرخصی برای انجام عمل زیبایی، دریافت حقوق و مزد خود در دوران بیماری و از کارافتادگی کلی بیمه‌شده نباشد، حقوق به آن تعلق می‌گیرد اما شرایط آن متفاوت است. اگر  فرد، افرادی  تحت تکفل خود را داشته باشد، سه چهارم آخرین حقوق روزانه خود را دریافت می‌کند. اگر فرد، افرادی تحت تکفل نداشته باشد، دو سوم آخرین مزد روزانه خود را دریافت می‌کند. اما اگر غیرمتکفل بوده و برای درمان بستری شده باشد، نصفه آخرین مزد او پرداخت می‌شود.  در نهایت اگر  کارگر بیماری داشته اما بستری نشود، غرامت دستمزد از روز چهارم محاسبه و پرداخت می‌شود.

• چه کسی مسئول پرداخت حقوق مرخصی استعلاجی است؟

برای مرخصی‌های کمتر از سه روز کارفرما موظف به پرداخت حقوق است و برای تعداد مرخصی در یک نوبت سازمان تامین اجتماعی موظف به پرداخت آن است.