در سالهای اخیر سازمان امور مالیاتی با استفاده از روشهای مختلف و تصویب قوانین متعدد سعی در تشویق کردن مؤدیان به منظور تسلیم کردن اظهارنامه مالیاتی در مورد قانونی تعیین شده دارد. با این حال همچنان برخی از مؤدیان از این قانون پیروی نکرده و اظهارنامه مالیاتی را در موعد مقرر ارسال نمیکنند.
بر اساس ماده 97 قانون مالیاتهای مستقیم، سازمان امور مالیاتی میتواند در صورتی که مؤدی نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر اقدام نکرد یا اظهارنامه بر اساس مقررات سازمان نبود، نسبت به تهیه اظهارنامه برآوردی اقدام کند. در واقع سازمان امور مالیاتی میتواند بر اساس فعالیتها و اطلاعات اقتصادی که از مؤدی در اختیار دارد، نسبت به تهیه این اظهارنامه اقدام نماید.
اظهارنامه برآوردی اشخاص حقیقی
همه مؤدیان مالیاتی در صورتی که در ارائه اظهارنامه مالیاتی تخلف انجام داده و سعی در فرار مالیاتی داشته باشند، مشمول دریافت اظهارنامه مالیاتی میشوند. بر اساس ماده 97 قانون مالیاتهای مستقیم در صورتی که شخص حقیقی به هر دلیل اظهارنامه مالیاتی خود را در مهلت قانونی ارائه نداده یا اطلاعات درج شده در آن با مقررات فصل سوم آئیننامه اجرایی ماده 95 تطابق نداشته باشد، این اختیار را به سازمان امور مالیاتی میدهد که نسبت به تهیه اظهارنامه مالیاتی اقدام کند.
اظهارنامه برآوردی اشخاص حقوقی
در مورد اشخاص حقوقی باید گفت که در صورتی که هر یک از تخلفات زیر را انجام دهند، بر اساس تبصره 3 ماده 22 آئیننامه اجرایی ماده 219 قانون مالیاتهای مستقیم، مشمول تهیه اظهارنامه برآوردی میشوند:
- عدم ارائه ترازنامه به همراه اظهارنامه مالیاتی
- عدم ارائه حساب سود و زیان به همراه اظهارنامه مالیاتی
- عدم ارائه صورت درآمد و هزینه به همراه اظهارنامه مالیاتی
- عدم ارائه خلاصه درآمد و هزینه به همراه اظهارنامه مالیاتی
- ابراز کردن مبلغ صفر به عنوان کل مبلغ در صورتهای مالی مذکور
سامانه اظهارنامه برآوردی
در صورتی که مؤدی مشمول اظهارنامه برآوردی شده باشد، برای مشاهده ابلاغیه آن باید به سامانه مؤدیان سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی tax.gov.ir مراجعه نماید. مؤدی پس از مراجعه به سامانه باید وارد بخش کارتابل ابلاغ الکترونیک شده و در این بخش ابلاغیههای مربوط به اظهارنامه برآوردی را مشاهده کند.
نحوه ثبت اظهارنامه برآوردی
در صورتی که سازمان امور مالیاتی هر یک از مؤدیان حقیقی و حقوقی را مشمول اظهارنامه برآوردی مالیاتی بداند، پس از تهیه اظهارنامه، آن را به صورت ابلاغ الکترونیک در پرونده مالیاتی مؤدی ثبت میکند. در این شرایط برای اطلاعرسانی ثبت اظهارنامه، پیامک به مؤدی ارسال میشود.
مبنای تهیه اظهارنامه برآوردی مالیاتی
سازمان امور مالیاتی به منظور تهیه اظهارنامه برآوردی از یک سری منابع و اطلاعات استفاده میکند که شامل موارد زیر است:
- اطلاعات موجود در مورد مؤدی در سامانه معاملات فصلی
- حسابهای بانکی مؤدی و گردش مالی آنها
- فعالیتهای مؤدی بر اساس گزارش تهیه شده توسط ممیز مالیاتی همراه با دلیل، اندازه و نوع فعالیت
نکته مهم در مورد اطلاعات بدست آمده از روشهای فوق این است که هزینههای شناسایی شده در صورتی که جزو هزینههای قابل قبول مالیاتی باشند بر اساس ماده 147 قانون مالیاتهای مستقیم از درآمد مؤدی کسر میشوند.
چگونگی تولید اظهارنامه برآوردی مالیاتی
در مورد نحوه و چگونگی تولید اظهارنامه برآوردی مالیاتی باید به این نکته اشاره کرد که بر اساس قانون تنها در دو حالت این اظهارنامه توسط سازمان امور مالیاتی تولید میشود:
- عدم ارائه اظهارنامه عملکرد توسط مؤدی
- عدم ارائه اظهارنامه بر اساس مقررات قانونی تعیین شده
در صورتی که مؤدی در هر کدام از این دو گروه قرار بگیرد، سازمان امور مالیاتی میتواند بر اساس حالتهای زیر نسبت به تولید و ثبت اظهارنامه برآوردی اقدام نماید.
نحوه تولید در صورت عدم ارائه اظهارنامه توسط مؤدی
در مورد اطلاعات مؤدی برای تولید اظهارنامه برآوردی، در این شرایط میتوان 5 حالت مختلف را در نظر گرفت که به شرح زیر است:
- ثبت اطلاعات خرید و فروش مؤدی در سامانه توسط سایر مؤدیان: در این حالت هزینههای مستند و قابل قبول از درآمدهای مستند کسر میشود. در صورتی که اطلاعات فروش ثبت شده در سامانه نسبت به فعالیت مؤدی کمتر باشد، معادل برآورد آن با دلایل کافی و قابل دفاع در اظهارنامه اضافه میشود.
- موجود بودن اطلاعات فروش: در صورتی که فقط اطلاعات فروش موجود باشد، با احتساب رقم فروش مستند در سامانه به اضافه درآمد فروش تا سطح فعالیت برآوردی، اظهارنامه تولید میشود.
- موجود بودن اطلاعات خرید: در این شرایط میزان فروش و درآمد مؤدی به یکی از این دو حالت محاسبه میشود. در حالت اول میزان فروش متناظر با خریدها و بر اساس قیمت روز که به مصرفکننده نهایی فروخته میشود در نظر گرفته خواهد شد. اما در حالت دوم متناسب با فعالیتهای مؤدی، میزان فروش برآوردی پس از کسر هزینههای مستند در نظر گرفته میشود.
- واضح نبودن اطلاعات هزینهای و درآمد مؤدی: در این شرایط سازمان امور مالیاتی برای تولید اظهارنامه برآوردی از اطلاعات مربوط به بیمهنامهها یا صورت وضعیتها، اطلاعات مالی و پولی، اطلاعات داراییها و اموال مؤدی یا اطلاعاتی که در مورد نقل و انتقال آنها در دسترس است استفاده میکند. در این حالت معادل بهای داراییهای مستندد یا ورودی حسابهای بانکی، بدون احتساب هزینهها به عنوان درآمد مؤدی در مظر گرفته میشود.
- در دسترس نبودن هیچ اطلاعاتی از مؤدی: در این شرایط بر اساس ماده 97 قانون مالیاتهای مستقیم باید ممیزین یا مأموران مالیاتی از محل فعالیت مؤدی بازدید کرده و در مورد حجم فعالیت و درآمد مؤدی گزارش با ادله کافی و قابل دفاع تنظیم کرده و ارائه دهند.
نحوه تولید در صورت عدم تطابق اظهارنامه با مقررات
این حالت زمانی اتفاق میافتدد که مؤدی موفق شده اظهارنامه مالیاتی خو را در مهلت تعیین شده ارائه نماید اما به دلیل عدم مشاوره مالیاتی صحیح یا دلایل دیگر مانند فرار مالیاتی، اسناد و مدارک کافی ارائه نکرده است. در این شرایط اظهارنامه مطابق با مقررات قانونی نبوده و بر اساس یکی از دو حالت زیر، اظهارنامه برآوردی برای مؤدی تولید میشود:
- عدم مغایرت اطلاعات موجود در سامانهها با اظهارنامه ابرازی مؤدی: در این شرایط کلیه هزینههایی که اطلاعات و مستندات کافی در مورد آنها توسط مؤدی ارائه نشده یا در دسته هزینههای قابل قبول قرار نمیگیرند، به درآمد مؤدی اضافه خواهد شد.
- مغایر بودن اطلاعات موجود در سامانهها با اظهارنامه ابرازی مؤدی: در این شرایط برای درآمدهای مغایر و سایر هزینهها که دارای مستندات کافی نیستند، معادل در نظر گرفته شده و به عنوان درآمد به اظهارنامه اضافه میشود.
مهلت ارسال اظهارنامه برآوردی
زمان مشخص و دقیقی برای تهیه و ثبت اظهارنامه برآوردی از سوی سازمان امور مالیاتی مشخص نشده است. معمولا پس از مدت کوتاهی بعد از پایان مهلت ارائه و ارسال اظهارنامه مالیاتی، در صورت ارسال نکردن این اظهارنامه یا درست نبودن اطلاعات آن، سازمان اقدام به تهیه اظهارنامه برآوردی خواهد کرد.
نحوه اعتراض به اظهارنامه برآوردی
نکته مهمی که حسابداران در یک شرکت حسابرسی یا هر نوع سازمان یا کسب و کار باید مورد توجه قرار بدهند، این است که در صورت تولید اظهارنامه برآوردی مالیاتی برای مؤدی، در صورت اعتراض باید به روش زیر اقدام شود:
- مراجعه به سامانه مؤدیان به آدرس gov.ir تا حداکثر 30 روز پس از تاریخ ابلاغ اظهارنامه برآوردی و ثبت اعتراض به صورت رسمی در سامانه
- تهیه اظهارنامه مالیاتی جدید مطابق با قوانین و مقررات موجود و همچنین فعالیت و درآمد واقعی و ارائه به صورت همزمان با ثبت اعتراض در سامانه
- انتخاب گزینه درخواستها در پنل کاربری سامانه مؤدیان
- انتخاب گزینه ثبت اعتراضات و شکایات
- کلیک بر روی گزینه ممیز کل در صورت اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی یا کلیک بر روی گزینه هیأت حل اختلاف مالیاتی در صورت اعتراض به رأی هیت حل اختلاف مالیات بدوی
- تکمیل اطلاعات مورد نیاز و ثبت اعتراض
نکته مهم در مورد اعتراض به اظهارنامه برآوردی این است که در صورت عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی جدید همزمان با ثبت اعتراض، به اعتراض ثبت شده رسیدگی نخواهد شد و در صورتی که مؤدی در مهلت قانونی نسبت به ارائه اظهارنامه اقدام نکند، مشمول جریمه 30 درصدی میشود که غیر قابل بخشش خواهد بود.
آیا اظهارنامه برآوردی فقط برای مالیات بر عملکرد است؟
پاسخ به این سوال منفی است. با توجه به این که از ابتدای سال 1403 مقدمات کار اجرایی شد، سازمان امور مالیاتی تهیه اظهارنامه برآوردی ارزش افزوده را نیز آغاز کرده است. این سازمان با توجه به اطلاعات مختلف مانند صورتحسابهای ارسالی موجود در سامانه مؤدیان در پایان هر فصل نسبت به تهیه اظهارنامه برآوردی ارزش افزوده اقدام کرده و مؤدیان میتوانند این اظهارنامه را مشاهده کرده و آن را تأیید یا اصلاح نمایند.
با اینکه اظهارنامه برآوردی عملکرد و ارزش افزوده با هم متفاوت هستند اما هر دو اظهارنامه با هدف جبران و تنبیه مؤدیان تولید میشوند که در انجام تکالیف مالیاتی خود در مهلت مقرر کوتاهی کردهاند. در واقع سازمان امور مالیاتی با هدف جلوگیری از فرار مالیاتی این اظهارنامهها را تهیه کرده و در صورتی که مؤدی اعتراضی نداشته باشد باید مالیات تعیین شده را پرداخت نماید.
تفاوت اظهارنامه برآوردی و مالیات علی الراس
تا قبل از سال 1394، سازمان امور مالیاتی در صورت عدم تسلیم اظهارنامه، عدم تسلیم دفاتر یا رد دفاتر مالیاتی از روش علیالرأس برای محاسبه مالیات مؤدیان استفاده میکرد؛ اما پس از این که در سال 1394 قانون مالیاتهای مستقیم اصلاح شد، سازمان نمیتواند پرونده مؤدیان را با روش علیالرأس رسیدگی کند. در واقع امروزه سازمان امور مالیاتی در صورتی که مؤدی در موعد مقرر اظهارنامه خود را تسلیم نکند یا اطلاعات اشتباه و بدون مستند ارائه دهد، بر اساس گروهبندی مشاغل مالیاتی 1403 تنها از طریق اظهارنامه برآوردی میتواند برای تشخیص و ابلاغ مالیات مؤدی اقدام کند.
کلام پایانی
در سالهای اخیر سازمان امور مالیاتی، تعیین مالیات سازمانها، مشاغل و کسب و کارهای مختلف را بر اساس اظهارنامهای که توسط آنها ارائه میشود انجام میدهد. در همین راستا این سازمان تلاش کرده تا مؤدیان را با قوانین مختلف به انجام این کار در موعد مقرر و بر اساس مقررات تعیین شده تشویق نماید.
اما با توجه به اینکه برخی از مؤدیان در مهلت تعیین شده اظهارنامه خود را ارائه نکرده یا اطلاعات نادرست و بدون مستندات ارائه میدهند، به منظور جلوگیری از فرار مالیاتی، سازمان نسبت به ارائه اظهارنامه برآوردی اقدام میکند که بر اساس اطلاعات و مستندات موجود در مورد فعالیتهای مؤدیان تهیه میشود. در واقع این اظهارنامه یک تنبیه برای مؤدیان بوده و وجود آن در کارنامه مؤدی میتواند آن را به عنوان یک مؤدی پر ریسک نزد سازمان امور مالیاتی معرفی کند.
بدون دیدگاه