مرخصی یکی از حقوق قانونی و رسمی کارمندان و کارگران به حساب می‌آید که بر اساس قوانین موجود می‌توان از آن استفاده کرد. اصلی‌ترین هدف قانون‌گذاران برای ایجاد انواع مرخصی این است که بتوانند سلامت و بهره‌وری کارمندان و کارگران را افزایش دهند.
در واقع کارگران و کارمندان می‌توانند بر اساس قانون از مرخصی‌های خود تا حد نیاز استفاده کرده و به این صورت اثرات مخرب فشار کار بر سلامتی خود را کاهش دهند. در صورتی که کارمندان یا کارگران از مرخصی‌های قانونی خود در طول سال استفاده نکنند، امکان انتقال آن به سال بعد یا دریافت معادل ریالی آن وجود دارد. به همین دلیل در این مطلب با نحوه محاسبه مانده مرخصی و قوانین مربوط به آن آشنا می‌شویم.
مانده مرخصی چیست؟
یکی از انواع مرخصی که در طول سال کارگران و کارمندان می‌توانند از آن استفاده کنند، مرخصی استحقاقی است. به تعداد روزهای باقیمانده از مدت مرخصی استحقاقی که توسط کارمند یا کارگر استفاده نشده، مانده مرخصی گفته می‌شود. بر اساس ماده 64 قانون کار مدت مرخصی استحقاقی کارمندان و کارگران در سال 26 روز است که با احتساب 4 روز جمعه به 30 روز افزایش پیدا می‌کند.
در صورتی که کارمندان یا کارگران در طول سال تعدادی از این 30 روز مرخصی را استفاده نکرده باشند، می‌توانند با توافق با کارفرمای خود آن را به سال بعد منتقل کرده یا معادل ریالی آن را دریافت کنند.
در بحث نحوه محاسبه مانده مرخصی باید به این موضوع اشاره کرد که در قراردادهای کاریی مختلف تعداد روزهای قابل انتقال یا بازخرید متفاوت است. به طور کلی از تعداد روزهای مرخصی استحقاقی تنها 9 روز آن قابل انتقال به سال بعد یا قابل بازخرید است. بر این اساس در صورتی که فرد از کل مرخصی 30 روزه خود استفاده نکرده باشد، در پرداخت مانده مرخصی، 21 روز آن لحاظ نخواهد شد.
چند روز از مانده مرخصی به سال بعد منتقل می‌شود؟
یکی از موضوعاتی که از اهمیت زیادی برخوردار است، تعداد روزهای مانده مرخصی قابل انتقال به سال بعد است. بر اساس ماده 66 قانون کار، امکان ذخیره بیش از 9 روز از مرخصی استعلاجی سالیانه برای کارگران وجود ندارد. در واقع در صورتی که 9 روز از مرخصی استحقاقی کارگر در طول یک سال باقی مانده باشد میتواند آن را به سال بعد منتقل کند.
آیا مانده مرخصی کارمندان و کارگران یکسان است؟
یکی دیگر از موضوعات مهم در نحوه محاسبه مانده مرخصی، تفاوت بین مانده مرخصی کارگران و کارمندان است. بر اساس ماده 64 قانون کار، کارگران با استفاده از مزد و احتساب 4 روز جمعه، جمعا یک ماه یا 30 روز مرخصی استحقاقی دارند. روزهای تعطیل جزو ایام مرخصی محسوب نشده و در صورتی که کارگر کمتر از یک سال کار کند، متناسب با آن مرخصی محاسبه می‌شود. کارگران از این تعداد مرخصی استعلاجی می‌توانند 9 روز را به سال بعد منتقل کرده یا معادل ریالی آن را دریافت کنند.
در خصوص کارمندان دولت نیز مانده مرخصی صادق بوده و باید محاسبه شود. نحوه محاسبه مانده مرخصی کارکنان دولت در ماده 73 آئین‌نامه‌ها اشاره شده است. در این ماده بیان شده که بازخرید مرخصی استحقاقی برای کارکنان دولت در طول هر دوره 10 ساله خدمتی با درخواست کارمند و در صورت وجود اعتبار و تصویب هیأت رئیسه مؤسسه برای یک بار در هر دوره بلامانع خواهد بود. در این شرایط مؤسسه موظف است که مرخصی بازخرید شده را از مجموعه ذخیره مرخصی استحقاقی کارکنان کسر نماید.
نحوه بازخرید مانده مرخصی
بر اساس ماده 71 قانون کار، این امکان وجود دارد که کارمند در صورت اتمام قرارداد کار خود به هر دلیل، مطالبات مربوط به مرخصی استحقاقی که استفاده نکرده را از کارفرما دریافت کند. نکته مهم در مورد بازخرید مانده مرخصی این است که این کار باید در زمان اتمام قرارداد انجام شود. در صورتی که در زمان فعالیت کارکنان مبالغی پرداخت شود، به عنوان علی‌الحساب بوده و در پایان قرارداد باید مابه‌التفاوت آن محاسبه شده و پرداخت شود.
در نحوه محاسبه مانده مرخصی باید به این موضوع توجه کرد که مبنای اصلی محاسبه حقوق مرخصی‌های استفاده نشده، کلیه دریافتی‌های کارگر است. به این معنی که برای محاسبه آن باید کلیه دریافتی‌های کارگران شامل حقوق پایه، حق مسکن، حق اولاد، ایاب و ذهاب و… در نظر گرفته شود.
محاسبه مانده مرخصی و بازخرید مرخصی
در محاسبه آنلاین مانده مرخصی یا بازخرید مرخصی از فرمول‌های مختلفی استفاده می‌شود. در خصوص مانده مرخصی و بازخرید مرخصی باید گفت که به طور کلی می‌توان از سه فرمول زیر برای این کار استفاده کرد:
- محاسبه بر اساس مزد شغل + پایه سنوات: در صورت استفاده از این روش، باید مقدار مزد شغل و پایه سنوات برای یک روز محاسبه شده و تعداد مرخصی‌های استفاده نشده یا تعداد روزهایی که کارگر قصد بازخرید دارد را در آن ضرب کرد.
- محاسبه بر اساس کلیه دریافتی‌ها: در این روش باید کلیه دریافتی‌های کارمند یا کارگر را برای یک روز کاری محاسبه کرده و در تعداد روزهای باقیمانده مرخصی یا تعداد روزهایی که کارمند قصد بازخرید دارد، ضرب کرد.
- محاسبه بر اساس مزد + پایه سنوات + مزایای شغل: در این روش باید مقدار مزد شغل، پایه سنوات و مزایای شغلی (بن کارگری+ حق مسکن + هزینه غذا + ایاب و ذهاب و …) برای یک روز کاری محاسبه شده و عدد به دست آمده را در تعداد روزهای مرخصی استفاده نشده یا تعداد روزهای مورد نظر برای بازخرید ضرب کرد.
در مورد نحوه محاسبه مانده مرخصی و بازخرید مرخصی باید به این نکته اشاره کرد که بر اساس رأی دیوان عدالت اداری در سال 1399، باید از فرمول دوم برای محاسبه بازخرید مرخصی استفاده شود. در واقع تمامی آخرین حقوق دریافتی کارگر یا همان حق‌السعی باید در محاسبه بازخرید مانده مرخصی لحاظ شود.
نکته دیگر در مورد محاسبه مانده مرخصی این است که مزایایی مانند حق ایاب و ذهاب و یارانه غذا که مستلزم حضور کارکنان در محیط کار است، باید مورد توجه قرار بگیرد.
افرادی که قصد بازخرید مرخصی خود را دارند می‌توانند با مراجعه به سایت ازتا نسبت به محاسبه آنلاین مانده مرخصی خود اقدام نمایند.
فرمول محاسبه مانده مرخصی 1404
در مورد فرمول یا نحوه محاسبه مانده مرخصی باید گفت که تا قبل از تاریخ 16 فروردین ماه 1400 برای محاسبه مانده مرخصی، حقوق پایه بر عدد 30 تقسیم و در تعداد روزهای باقیمانده از مرخصی ضرب می‌شد. بعد از این که در این تاریخ رأی وحدت رویه صادر شد، فرمول محاسبه مانده مرخصی تغییر کرد و دیگر مبنای محاسبه بر اساس حقوق پایه نیست؛ در واقع بر اساس این رأی باید سایر مزایا مانند حق مسکن و… نیز با حقوق پایه جمع شده و پس از تقسیم بر عدد 30 در تعداد روزهای باقیمانده از مرخصی ضرب شود. بر این اساس فرمول محاسبه مانده مرخصی به شرح زیر است:
تعداد روزهای مرخصی×(30 ÷(حقوق پایه یک روز + بن کارگری+ حق مسکن + پرداخت هایی اعم از ایاب و ذهاب، هزینه غذا و غیره)
بخشنامه بازخرید مرخصی
در تاریخ 16 فروردین ماه سال 1400 رأی وحدت رویه توسط هیأت عمومی دیوان عدالت اداری صادر و تحت عنوان بخشنامه بازخرید مرخصی به کلیه نهادها و سازمان‌های ذیربط ابلاغ شد. بر اساس این بخشنامه، در صورتی که کارگر قرارداد خود با کارفرما را فسخ کرده یا به هر دلیل مانند بازنشستگی، تعطیلی کارگاه، از کار افتادگی و… همکاری کارگر با کارفرما ادامه پیدا نکند، باید مطالبات مربوط به مرخصی استحقاقی استفاده نشده کارگر بر اساس مزد وی محاسبه شده و پرداخت شود.
نکته مهم این است که در محاسبه مطالبات مزایایی که پرداخت کردن آن‌ها مستلزم حضور کارگر در محل کار است نیز باید مورد توجه بوده و لحاظ شود.
آیا مانده مرخصی مشمول مالیات می‌شود؟
یکی از سوالات مهم که در مورد نحوه محاسبه مانده مرخصی مطرح می‌شود این است که آیا این مبلغ مشمول پرداخت مالیات می‌شود؟ در صورتی که جدول مالیات حقوق را بررسی کرده باشید متوجه خواهید شد که بر اساس قانون کار و همچنین ماده 91 قانون مالیات‌های مستتقیم، حقوق و مبلغ مانده مرخصی مشمول پرداخت مالیات نشده و از این رو هیچ مبلغی تحت عنوان مالیات نباید از آن کسر شود.
در صورت فوت کارمند، تکلیف مانده مرخصی چه خواهد شد؟
طبق ماده 71 قانون کار در صورتی که کارگر یا کارمند تحت قرارداد با کارفرما فوت کند، کلیه مانده مرخصی و حقوق وی باید توسط کارفرما محاسبه شده و به ورثه پرداخت شود. نکته مهم در پرداخت مانده مرخصی به وراث این است که کلیه مراحل قانونی مربوط به انحصار وراثت و تعیین تعداد وراث یا قیم فرد باید انجام شده باشد.
انواع مرخصی چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
همانطور که اشاره شد در قانون به منظور افزایش بهره‌وری کارکنان و کارگران در محیط‌های کاری و حفظ سلامت در زمان انجام کار، انواع مرخصی برای استفاده در نظر گرفته شده است. بر اساس قانون هر کدام از این نوع مرخصی‌ها تعریف مشخصی داشته و کارگران و کارمندان در شرایط خاصی می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. از مهم‌ترین انواع مرخصی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مرخصی بین تعطیلی
- مرخصی زایمان
- مرخصی حج
- مرخصی بدون حقوق
- مرخصی استحقاقی
- مرخصی استعلاجی
- مرخصی ازدواج
- مرخصی فوت اقوام درجه یک
- مرخصی ساعتی
از بین انواع مرخصی که در بالا اشاره شد می‌توان از مرخصی استحقاقی، استعلاجی و بدون حقوق به عنوان پرکاربردترین نوع مرخصی نام برد که توسط کارگران یا کارمندان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مرخصی استعلاجی چیست؟
یکی از انواع پرکاربرد مرخصی است که در زمان ابتلا به بیماری مورد استفاده قرار گرفته و میزان آن بستگی به تجویز پزشک دارد. بر اساس قانون کار روزهای خاصی برای دریافت و استفاده از مرخصی استعلاجی وجود ندارد و این نوع مرخصی اعم از کوتاه مدت یا بلندمدت باید توسط کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی تصویب شده و اعمال شود تا به عنوان جزئی از سوابق کاری افراد در نظر گرفته شده و غرامت مصوب آن نیز پرداخت شود.
در مورد مرخصی استعلاجی باید گفت که نهایت سقف آن 4 ماه در سال است و در صورتی که گواهینامه بیماری صعب‌العلاج از جانب پزشک معتمد ارائه شده و به تأیید شورای عالی پزشکی برسد، فرد به صورت کامل بازنشسته خواهد شد.
بر اساس قانون در صورتی که در هر نوبت مرخصی استعلاجی 7 روز یا در طول سال 15 روز باشد، برای لحاظ شدن به عنوان کارکرد تأییدیه پزشک معالج برای سازمان تأمین اجتماعی کافی خواهد بود. در غیر این صورت باید مرخصی توسط شورای عالی پزشکی تأمین اجتماعی تأیید شود.
مرخصی استحقاقی چیست؟
همانطور که از نام این نوع مرخصی مشخص است، به حق کارمند برای ترک کار در روزهای عادی اطلاق می‌شود. در قانون حداقل مرخصی ماهانه در تعیین شده است که بر اساس قانون کار در ایران ماهیانه 2.5 روز (30 روز در سال) مرخصی استحقاقی به کارکنان و کارگران تعلق می‌گیرد.
کلام پایانی
همانطور که اشاره شده مرخصی یک از حقوق قانونی کارگران و کارمندان به حساب می‌آید که می‌توانند از آن در مدت زمان فعالیت در محل کار استفاده کنند. مرخصی استحقاقی اصلی‌ترین مرخصی قانونی در نظر گرفته شده برای کارگران و کارمندان به حساب می‌آید؛ در صورتی که هر یک از کارکنان از مدت زمان تعیین شده برای مرخصی استحقاقی در سال به صورت کامل استفاده نکنند می‌توانند معادل ریالی آن را دریافت نمایند.
در واقع در نحوه محاسبه مانده مرخصی، تعداد روزهای استفاده نشده از مرخصی استحقاقی محاسبه شده و حقوق مربوط به آن به کارگران یا کارمندان از سوی کارفرما پرداخت می‌شود. با توجه به چالش‌ها و پیچیدگی‌هایی که در خصوص مانده مرخصی وجود دارد، کارفرمایان می‌توانند از خدمات شرکت حسابداری استفاده کنند تا از محاسبه دقیق مانده مرخصی خود مطمئن باشند.
سوالات متداول
آیا می‌توان از مانده مرخصی برای روزهای بیمه استفاده کرد؟
با توجه به این که کلیه روزهای مربوط به مرخصی استحقاقی به عنوان روز کاری در نظر گرفته می‌شوند، در صورتی که کارکنان از همه یا بخشی از این روزها استفاده نکنند، باز هم مشمول بیمه تأمین اجتماعی می‌شوند.
آیا مبلغ مرخصی به ورثه کارگر تعلق می‌گیرد؟
در صورتی که کارگر یا کارمند تحت قرارداد با کارفرما به هر دلیل فوت کند، مبلغ مانده مرخصی او به وراث تعلق می‌گیرد. به همین دلیل در این شرایط باید کارفرما مانده مرخصی و حقوق را محاسبه کرده و به ورثه پرداخت نماید.
آیا می توان از باقیمانده مرخصی جهت رد کردن بیمه یک ماه استفاده کرد؟
با توجه به اینکه کارمندان و کارگران در روزهایی که از مرخصی استحقاقی استفاده می‌کنند، به منزله حضور در محیط کار بوده و حقوق دریافت می‌کنند، بیمه برای آن‌ها رد شده و در نتیجه بیمه به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
حداکثر میزان ذخیره مرخصی چقدر است؟
طبق ماده 66 قانون کار، هر کارگر میتواند حداکثر 9 روز از مرخصی های استحقاقی سالیانه خود را ذخیره کند.
بدون دیدگاه