در آموزش حسابداری، شناخت انواع حسابها و نحوه مدیریت آنها یکی از اصول پایه‌ای است که هر حسابدار باید به آن را یاد بگیرد. این حسابها به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: حسابهای دائمی، حسابهای موقت و حسابهای مختلط.
این تقسیم‌بندی نه‌تنها در مانده‌گیری و بسته‌شدن حسابها اهمیت دارد، بلکه در تدوین گزارش‌های مالی دقیق و منسجم نقش حیاتی ایفا می‌کند. در این مقاله قصد داریم بیشتر با حسابهای دائمی و حسابهای موقت آشنا شویم. با ازتا همراه باشید.
انواع حسابها در حسابداری
حسابها در حسابداری از نظر مانده‌گیری و بسته شدن در پایان دوره به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند. ماهیت حسابها معمولا بدهکار یا بستانکار است.
حسابهای دائمی:
این حسابها به دوره مالی خاصی محدود نمی‌شوند و مانده آنها به دوره‌های مالی بعدی انتقال می‌یابد. تمامی حسابهای که در ترازنامه ثبت می‌شوند شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه مالک جزء حسابهای دائمی محسوب می‌شوند. این حسابها که به طور مستقیم در ترازنامه ظاهر می‌شوند، به عنوان «حسابهای ترازنامه‌ای» شناخته می‌شوند.
حسابهای موقت:
این نوع حسابها مختص یک دوره مالی هستند و مانده آنها به دوره‌های مالی بعدی منتقل نمی‌شود. این حسابها شامل درآمدها، هزینه‌ها و برداشت‌ها میشود. حسابهای موقت تأثیر مستقیمی بر سرمایه مالک دارند؛ به این صورت که درآمدها باعث افزایش سرمایه و هزینه‌ها و برداشت‌ها باعث کاهش آن می‌شوند. به حسابهای درآمد و هزینه، «حسابهای سود و زیانی» نیز گفته میشود. این حسابها در ترازنامه نشان داده نمی‌شوند.
حسابهای مختلط:
این حسابها از نوع حسابهای دائمی به شمار می‌روند، اما در پایان دوره مالی، بخشی از مانده آنها به عنوان درآمد یا هزینه جدا شده و مابقی به دوره مالی بعدی منتقل میشود.
حسابهای دائمی و موقت در حسابداری
حسابهای دائمی شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه هستند و مانده آنها از یک دوره مالی به دوره بعد منتقل میشود. این حسابها به طور مداوم در گزارش‌های مالی نقش دارند و در پایان هر دوره مالی، مانده آنها به دوره بعدی منتقل میشود. برای این منظور، از حسابهای انتقال مانده استفاده میشود تا مانده حسابهای موقت به حسابهای دائمی مربوطه منتقل گردد.
حسابهای موقت شامل درآمدها، هزینه‌ها و سایر حسابهای عملیاتی هستند که در پایان هر دوره مالی بسته شده و مانده آنها به حسابهای دائمی منتقل میشود. این فرآیند با ثبت سند اختتامیه انجام شده و حسابهای موقت به حسابهای انتقال مانده و سپس به حسابهای دائمی مربوطه بسته می‌شوند. حسابهای موقت برای نمایش عملکرد مالی یک شرکت در طول دوره مالی و تهیه صورت‌های مالی کاربرد دارند.
اهمیت حسابهای دائمی و موقت
برای آغاز یک دوره مالی جدید و به پایان رساندن دوره مالی قبلی، شناخت دقیق حسابهای دائمی و موقت ضروری است. این تقسیم‌بندی به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا دوره مالی جدید را با یک تراز صفر در حسابهای موقت شروع کنند.
انتقال مانده حسابهای دائمی به دوره مالی بعد، نقش مهمی در حفظ و استمرار عملکرد مالی شرکت ایفا می‌کند. همچنین به کمک حسابهای دائمی و حسابهای موقت است که می‌توان سود و زیان شرکت را محاسبه کرد و براساس آن اظهارنامه مالیاتی را پر کرد.
انواع حسابهای دائمی
حسابهای دائمی به سه دسته اصلی زیر تقسیم می‌شوند.
- حسابهای دارایی (Assets)
- حسابهای بدهی (Liabilities)
- حساب سرمایه (Owner’s Capital)
در پایان هر دوره مالی، برای انتقال این حسابها به دوره مالی بعدی، اقلام حساب دارایی که دارای ماهیت بدهکار هستند، بستانکار می‌شوند و اقلام حساب بدهی و سرمایه که ماهیت بستانکار دارند، بدهکار می‌شوند. پس از بستن حسابهای دائمی در پایان دوره مالی و برای انتقال آنها به دوره مالی جدید، ثبت افتتاحیه انجام میشود.
این ثبت افتتاحیه دقیقاً به صورت معکوس نسبت به ثبت بستن حسابها در پایان دوره مالی انجام می‌گیرد. در این روند، حسابهای دارایی مجدداً به ماهیت بدهکار خود بازمی‌گردند و حسابهای بدهی و سرمایه دوباره ماهیت بستانکار خود را به دست می‌آورند.
وقتی حسابهای دارایی، بدهی و سرمایه به عنوان اقلام ترازنامه‌ای و حسابهای دائمی شناخته می‌شوند، حسابهای تفصیلی مرتبط با آنها نیز به عنوان حسابهای دائمی در نظر گرفته می‌شوند.
حسابهای موقت
حساب‌هایی که در گزارش صورت سود و زیان نمایش داده می‌شوند، به عنوان حسابهای موقت شناخته می‌شوند. این حسابها شامل حسابهای درآمد، هزینه و برداشت هستند. حسابهای درآمد و هزینه، که در این گروه قرار می‌گیرند، تأثیر مستقیم بر سرمایه مالک دارند.
به عبارت دیگر، درآمدها باعث افزایش سرمایه مالک می‌شوند، زیرا به سرمایه اضافه می‌شوند، در حالی که هزینه‌ها باعث کاهش سرمایه می‌شوند، چرا که از سرمایه کل کسر می‌شوند. علاوه بر تأثیر بر سرمایه مالک، این حسابها نقش مهمی در تعیین سود یا زیان خالص یک دوره مالی دارند.
| حساب ها | نوع حساب ها | ماهیت حسابها |
| دارایی ها | دائم | بدهکار |
| بدهی ها | دائم | بستانکار |
| سرمایه | دائم | بستانکار |
| درآمد و فروش | موقت | بستانکار |
| هزینه و خرید | موقت | بدهکار |
| دارایی های عملیاتی | دائم | بدهکار |
| دارایی های غیر عملیاتی | دائم | بدهکار |
انواع حسابهای موقت
برخی نمونه‌های حساب موقت شامل موارد زیر است.
- برای بستن حساب هزینه در پایان دوره مالی، حساب خلاصه سود و زیان (Income Summary) بدهکار شده و حساب هزینه بستانکار میشود.
- مبالغی که سازمان برای رفع نیازهای خود پرداخت می‌کند، به گونه‌ای که این هزینه‌ها قابل بازگشت نیستند و به دارایی سازمان افزوده نمی‌شوند، تحت عنوان حساب هزینه (Expenses) ثبت می‌شوند.
- پرداخت ماهانه اجاره دفتر شرکت یکی از نمونه‌های این هزینه‌هاست.
- برای بستن حساب درآمدی در پایان دوره، حساب خلاصه سود و زیان بستانکار و حساب درآمدی بدهکار میشود.
- مبالغی که سازمان از طریق ارائه خدمات به افراد یا نهادهای دیگر به دست می‌آورد، به عنوان حساب درآمد (Revenues) شناخته میشود.
- حساب برداشت (Dividends) نیز یکی از حسابهای موقت است.
- برداشت به معنای هزینه‌ای است که مالک برای مصارف شخصی خود از منابع سازمان برداشت می‌کند.
- برای بستن حساب برداشت در پایان دوره، در شرکت‌های بزرگ، مانده این حساب به حساب جاری شرکا منتقل شده و بسته میشود، در حالی که در شرکت‌های کوچک، مانده حساب برداشت به حساب سرمایه منتقل شده و در پایان دوره مالی بسته میشود.
حسابهای مختلط
حسابهای مختلط ترکیبی از حسابهای دائمی و موقت هستند. در پایان سال مالی، این نوع حسابها به حسابهای موقت یا دائمی تبدیل می‌شوند. به عنوان مثال، حساب‌هایی مانند پیش‌پرداخت اجاره یا پیش‌پرداخت درآمد، در نهایت می‌توانند به دو دسته حساب دائمی تقسیم شوند.
نحوه بستن حساب ها در حسابداری
بستن حسابها در حسابداری در پایان دوره مالی به معنای صفر کردن مانده حسابها است تا دوره مالی بعدی با تراز صفر آغاز شود. این فرآیند با بستانکار کردن مانده حسابهای بدهکار و بدهکار کردن مانده حسابهای بستانکار انجام میشود. ابتدا حسابهای موقت با استفاده از یک حساب دائم بسته می‌شوند و سپس مانده حسابهای دائمی به دوره مالی بعد منتقل میشود.
این عملیات برای اطمینان از دقت گزارش‌های مالی و برای شروع دوره مالی جدید بدون مانده‌های قبلی انجام میشود. در نتیجه، در آغاز دوره جدید، تمامی حسابهای موقت با مانده صفر شروع خواهند شد. نحوه بستن حسابهای دائمی و حسابهای موقت با هم متفاوت هستند که در ادامه هر کدام را جداگانه توضیح می‌دهیم.
بستن حساب ها در حسابداری به چه معناست؟
بستن حساب ها به معنای صفر کردن مانده هر حساب در پایان دوره مالی است. برای بستن حساب ها، با بدهکار کردن مانده حساب های بستانکار و بستانکار کردن حساب های دارای مانده بدهکار انجام میشود.
نحوه بستن حسابهای موقت
بستن حسابهای موقت شامل 4 مرحله زیر است. قابل ذکر است بستن حسابهای دائمی و موقت جز خدمات حسابرسی شرکت‌های حسابداری است.
بستن حسابهای درآمد یا فروش:
هر یک از حسابهای درآمدی (معادل کل درآمد) که مانده بستانکار دارند، در فرآیند بستن بدهکار می‌شوند. حساب خلاصه سود و زیان (معادل همان مبلغ) به اندازه مجموع مانده حسابهای درآمدی، بستانکار می‌گردد.
بستن حسابهای هزینه:
هر یک از حسابهای هزینه که مانده بدهکار دارند، بستانکار می‌شوند و حساب خلاصه سود و زیان به اندازه مجموع مانده حسابهای هزینه‌ای، بدهکار می‌گردد.
بستن حساب خلاصه سود و زیان:
پس از بستن تمامی حسابهای درآمد و هزینه، مانده حساب خلاصه سود و زیان بیانگر سود یا زیان خالص دوره مالی خواهد بود. اگر این حساب دارای مانده بستانکار باشد، سود خالص دوره را نشان می‌دهد و این مبلغ به حساب سرمایه منتقل میشود. برای انتقال سود خالص، حساب خلاصه سود و زیان به اندازه مانده‌اش بدهکار و حساب سرمایه مالک به همان مقدار بستانکار میشود. اما اگر مانده حساب خلاصه سود و زیان بدهکار باشد، که نشان‌دهنده زیان خالص است، این حساب بستانکار و حساب سرمایه مالک به همان میزان بدهکار میشود.
بستن حسابهای موقت دارایی و بدهی جاری، مانند حساب برداشت شرکا و تنخواه:
برای بستن حساب برداشت، که همواره دارای مانده بدهکار است، حساب سرمایه به اندازه مانده حساب برداشت بدهکار و حساب برداشت به همان میزان بستانکار می‌گردد.
ثبت حسابداری بستن حسابهای موقت
در حسابداری مالی مراحل بستن حسابهای موقت با خلاصه سود و زیان به کمک جداول زیر انجام میشود.
- بستن حسابهای موقت درآمد و فروش
| بدهکار | بستانکار | شرح |
| ** | درآمد و فروش | |
| ** | خلاصه سود و زیان |
- بستن حساب موقت هزینه
| شرح | بدهکار | بستانکار |
| خلاصه سود و زیان | ** | |
| هزینه‌ها | ** |
- بستن حسابهای موقت سود و زیان بستانکار
| شرح | بدهکار | بستانکار |
| خلاصه سود و زیان | ** | |
| سود (زیان) انباشته | ** |
- بستن حسابهای موقت سود و زیان بدهکار
| شرح | بدهکار | بستانکار |
| خلاصه سود و زیان | ** | |
| سود (زیان) انباشته | ** |
بستن حسابهای دائمی
بستن حسابهای دائمی یک فرآیند دقیق و چند مرحله‌ای است که عدم دقت در اجرای آن ممکن است مشکلات جدی برای شرکت ایجاد کند. مراحل بستن حسابهای دائمی به شرح زیر است.
تخصیص اندوخته قانونی
بر اساس مواد 140 و 238 قانون تجارت، هیئت مدیره موظف است هر سال یک بیستم از سود خالص شرکت را پس از کسر زیان‌های سال‌های گذشته به عنوان اندوخته قانونی اختصاص دهد.
صدور سند تعدیل ماهیت
قبل از بستن حسابها در پایان سال مالی، لازم است ماهیت حساب‌هایی که مغایرت دارند تعدیل شود. در برخی موارد، مانده حسابها با مانده دفاتر معین هماهنگ نیست. برای رفع این مغایرت‌ها، باید ماهیت این حسابها اصلاح شود. برای این کار، می‌توان طرف مقابل‌هایی را تعریف کرد که به میزان مغایرت حسابها هستند. به این ترتیب، حسابهای مغایر با استفاده از این طرف مقابل‌های جدید بسته می‌شوند. حسابهای جدید باید ماهیتی مخالف حساب مغایر و از نظر سطح تفصیلی، مشابه حساب مغایر باشند.
صدور و ثبت سند اختتامیه در پایان دوره مالی
آخرین مرحله در بستن حسابهای دائمی، صدور سند اختتامیه است. برای این منظور، مانده نهایی همه حسابهای دائمی باید محاسبه و تأیید شود. در این مرحله، از یک حساب موقت به نام حساب تراز اختتامی استفاده میشود. مراحل صدور سند اختتامیه به صورت زیر است
- تمامی حساب‌هایی که مانده بدهکار دارند، بستانکار می‌شوند.
- معادل مبلغ بدهکاری این حسابها، در بدهکار حساب تراز اختتامی ثبت میشود.
- تمامی حساب‌هایی که مانده بستانکار دارند، بدهکار می‌شوند.
- معادل مبلغ بستانکاری این حسابها، در بستانکار حساب تراز اختتامی ثبت میشود.
نتیجه گیری
آشنایی با انواع حسابهای دائمی و حسابهای موقت و نحوه بستن آنها در پایان دوره مالی برای هر شرکت از اهمیت بالایی برخوردار است. با انجام صحیح این فرآیندها، می‌توان دوره مالی جدید را با تراز صفر آغاز کرده و مانده‌های مربوط به دوره قبلی را به درستی به دوره بعد منتقل کرد، که این امر دقت و صحت گزارش‌های مالی را تضمین می‌کند. قابل ذکر است شرکت‌های حسابداری علاوه‌بر انجام مشاوره مالیاتی، بستن حسابهای دائمی و موقت نیز انجام می‌دهند.
سوالات متداول
-
تفاوت حسابهای دائمی و موقت چیست؟
حسابهای دائمی به دوره مالی خاصی محدود نمی‌شوند و مانده آنها به دوره‌های مالی بعدی منتقل میشود، در حالی که حسابهای موقت مختص یک دوره مالی هستند و مانده آنها به دوره بعد منتقل نمی‌شود.
-
حسابهای دائمی را تعریف کنید.
حسابهای دائمی شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه هستند که در ترازنامه ثبت می‌شوند و مانده آنها به دوره‌های مالی بعدی انتقال می‌یابد.
-
بستن حسابهای موقت چگونه انجام میشود؟
بستن حسابهای موقت شامل بستن حسابهای درآمد، هزینه، خلاصه سود و زیان و حسابهای موقت دارایی و بدهی جاری است. این فرآیند با بستانکار یا بدهکار کردن حسابها به منظور صفر کردن مانده آنها انجام میشود.
بدون دیدگاه